Üç Boyutlu Şekillerin Marka Olarak Tescili

Marka Tescili

Marka, bir işletmenin ürettiği ürün ya da hizmetin diğer bir işletmenin ürettiği ürün ya da hizmetten ayırt edilmesini sağlayan, üreticisini gösteren, ürünü tanımlayan işarete denir. Markalar alıcılar nezdinde oldukça büyük öneme sahip olduğu gibi reklam olma özelliğine de sahiptir. Marka tescili ise Türk Patent Kurumu’na yapılacak başvuru ile markayı yasal olarak koruma altına alan işlemdir. Marka tescili, markalara yapılan hukuk dışı saldırılara karşı hukuksal yaptırım sağlama konusundan oldukça büyük öneme sahiptir.

Üç Boyutlu Şekillerin Marka Olarak Tescili

Günümüzde hemen hemen herkesin ürünleri ayırt ederken ihtiyaç duyduğu markalar kadar adeta sözsüz bir şekilde kendini tanıtan özgün ambalajlar ve şekiller de önem taşır. Üç boyutlu şekillerin marka olarak tescil edilmesi yoluyla üreticiler rakiplerin ürünlerinden farklı, dikkat çeken ürün biçimleri yaratarak piyasada kendilerini tanıtma olanağına erişir. Günlük hayatta kullandığımız herhangi bir ürünün, sadece ambalajı veya tasarımı ile markasını görmesek dahi hangi markaya ait olduğunu anlayabiliyoruz. Bu bardak birçoğumuza markasıyla ilgili ipucu vermiş olmalı.

Ülkemizde Sınai Mülkiyet Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle marka olabilecek işaretler açısından açıkça olmasa da üç boyutlu şekillerin de koşullarını sağladığı takdirde tıpkı diğer markalar gibi tesciline imkan kılındığı görülmektedir. Ayrıca Sınai Mülkiyet Kanunu ile yürürlükten kaldırılan MarkKHK m.5/1, açıkça “malların biçimi ya da ambalajlarından” söz etmekte ancak bunların veya bir başka üç boyutlu işaretin marka olarak seçilmesinin mümkün olup olmadığından söz etmemektedir. Malların biçimi ve ambalajları kavramına üç boyutlu olarak görüntülenmesi de dahil olduğu için hukukumuzda üç boyutlu işaretlerin marka olarak korunması mümkündür. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın yerleşik uygulamaları da aynı yöndedir. “Ülkemiz uygulamasına da ışık tutan Avrupa Uygulaması’na bakmak gerekirse Avrupa Marka Patent Ofisi(OHIM), Ferregamo kararına kadar(R-395/199-3, R-272/199-3) üç boyutlu markaları tıpkı diğer markalar gibi ayırt edicilik ve tanımlayıcılık açısından inceliyordu. Ancak anılan kararla birlikte şeklin malların doğal şekli olup olmadığı, fonksiyonel bir özelliği olup olmadığı ve mallara önemli ölçüde değer katan bir özellikte olup olmadığı açısından da inceleme yapmaya başlamıştır.” Buradan da anlaşılacağı üzere üç boyutlu şekillerin marka olarak tescil edilmesi için en önemli ve en çok dikkat edilen koşul ayırt ediciliklerinin olmasıdır. Üç boyutlu şekil malın alışılagelmiş şeklinden ibaretse, malın doğasından kaynaklanıyorsa veya teknik bir sonucu elde etmek için zorunluysa tescil edilemez. Böylece bir ürünün şekli, piyasadaki benzer nitelikteki diğer ürünlerin doğası gereği olan şeklinden ne kadar ayrılırsa o kadar ayırt edici sayılır ve tescil edilme ihtimali artar.

• “CFI (ilk derece mahkemesi) bir kararında kenarı deniz kıyısı şeklinde olan bir sabunun tesciline kıyı şeklinin sabun için alışıldık bir şekil olmadığı gerekçesiyle müsaade etmiştir.

• Philips v Remington kararı

Üç başlı elektrikli tıraş makinesinin marka olarak tescili tıraş makinesinin şeklinin doğasından kaynaklandığı ve herhangi bir tıraş makinesi için zorunlu şekil olduğu neticesine dayanılarak reddedildi. Unutulmamalıdır ki aynı teknik sonucu elde etmek için birden fazla yol olsa bile şeklin başlıca fonksiyonel özellikleri teknik sonuca atfedilebiliyorsa şekil tescil edilemez.

• LEGO

Lego firmasının meşhur küçük adamları AB Marka Ofisi nezdinde tescil edildi. Bununla birlikte, markanın teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu şekli (SMK m5/1-e) içerdiği ve başvurunun rekabeti engellemek amacıyla yapıldığı gerekçesiyle yapılan hükümsüzlük talebi reddedildi. Mahkeme sadece elleri ve ayaklarının sabit olmamasının ve bir şekil olmasının teknik sonucu elde etmek için zorunlu bir şekil olmadığına karar verdi.

• Rubik’s Cube

Avrupa Birliği’nde yoğun tartışmalara yol açan ve uzun bir hukuki süreçten geçen bir başka karar ise Genel Mahkeme’nin Rubik Küp’le ilgili vermiş olduğu marka tescilinin iptalinin onanmasına ilişkin kararıdır. Şeklin teknik sonuç elde etmek için zorunlu olması bakımından Rubik’s Cube markasının üç boyutlu şekil itibariyle tescil edilebilirlik şartlarını karşılamadığına karar verildi.

• KitKat kararı

Nestlé’nin dört parmak şeklindeki KitKat ürününe ilişkin Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi tarafından tescil ettirmesiyle başlayan uyuşmazlık Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın kararıyla son buldu. AB çapında ayırt edicilik elde ettiğine dair yeterli kanıt sunamadığı sonucuna varıldı ve KitKat çikolatalı gofret şekli üzerindeki marka haklarını kaybetti.

Sonuç olarak,

Üç boyutlu şekillerin marka olarak tescili üreticiye tasarım olarak korunmanın süreli olmasına karşın marka olarak korunmanın süresiz olması,  markanın hitap ettiği kişilerce hatırlanabilirlik oranını arttırması ve tanıtım planına marka korunmasını da dahil ederek ürünü pazarlama stratejilerinden yararlanma gibi birçok olanak sunar.

KAYNAKÇA

• https://turklegal.com.tr/blog/marka-tescilinde-rubik-kuep-bilmecesi.html
• https://iprgezgini.org/tag/uc-boyutlu-markalar/
• https://www.emrekurt.av.tr/blogs/2011/06/27/uc-boyutlu-sekillerin-marka-olarak-tescili/
• ARKAN, S.: Marka Hukuku, C. I, Ankara 1997

[zombify_post]