Yasama Bağışıklıkları
Yasama bağışıklıkları, milletin iradesini temsil etmekle görevli olan milletvekillerinin yasama işlemlerini gereği gibi yerine getirebilmeleri için düzenlenmiş anayasal güvencelerdir. Yasama bağışıklıklarının amacı milletvekillerine bir üstünlük vermekten ziyade milletvekillerinin yasama işlemlerini özgürce yapmasına olanak sağlamaktır. Milletvekillerine bu ayrıcalığın tanınmasında kamu yararı gözetilmiştir. Bu kamu yararı, milletvekillerine tanınan güvenceler nedeniyle oluşan eşitsizlikteki kamu zararından daha büyüktür. Türk Anayasa Hukukunda yasama bağışıklıkları “yasama dokunulmazlığı” ve “yasama sorumsuzluğu” şeklinde bulunmaktadır.
–
1. Yasama Sorumsuzluğu
Yasama sorumsuzluğu Anayasa m. 83/I’ de şu şekilde düzenlenmiştir:
“Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisce başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamaz.”
Yasama sorumsuzluğu, milletvekillerinin yasama işlemleri ile ilgili olarak mecliste kullandıkları oy, söz ve düşünce açıklamalarından dolayı, bunlar suç oluştursa bile sorumlu tutulamamalarıdır. Şüphesiz bir anayasa küfür ve hakaret fiillerinin yasama sorumsuzluğu kapsamında kaldığını öngörebilir. Buna rağmen yasama sorumsuzluğu meclis çalışmaları sırasındaki tüm düşünce ve söz açıklamalarında meclis üyesini korur. Milletvekilleri mecliste açıkladıkları düşünceyi veya söyledikleri sözleri meclis dışında da tekrarlamaları durumunda da bunlardan sorumlu tutulamazlar. Bu kuralın amacı meclisin aleni olmasını sağlamaya çalışmaktır. Buna rağmen meclis kararı ile milletvekillerinin mecliste söylediklerinin dışarıda söylenmesi yasaklanabilir. Eğer milletvekili meclis kararına uymazsa yasama sorumsuzluğundan yararlanamayacaktır. Yasama sorumsuzluğu kapsamına giren fiiller; meclis çalışmaları kapsamındaki oy verme, düşünce ve söz açıkamalarıdır. Bu fiiller mecliste milli iradenin özgür bir şekilde temsil edilebilmesi ve oluşabilmesi için son derece önemlidir. Milli iradenin oluşumu ile ilgili olmayan öldürme, adam yaralama, hırsızlık gibi fiiller meclis çalışmaları sırasında işlenmiş olsa bile yasama sorumsuzluğu dışındadır. Meclis üyeleri yasama sorumsuzluğu kapsamına giren fiillerinden yalnızca görev sürelerince değil, görev süreleri sona erdikten sonra bile sorumlu tutulamaz.
–
2. Yasama Dokunulmazlığı
Yasama dokunulmazlığı Anayasa m. 83/II ve m. 83/III’te şu şekilde düzenlenmiştir:
“Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14’üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır. Ancak, bu halde yetkili makam durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmek zorundadır.”
“Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi hakkında, seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır; üyelik süresince zamanaşımı işlemez.”
Yasama dokunulmazlığı, milletvekillerinin meclis çalışmalarında bulunabilmesini sağlamaya yönelik bir güvencedir. Hükümetin baskısıyla yapılacak keyfi ceza kovuşturmalarıyla milletvekillerinin meclis çalışmalarına katılmaları engellenebilir. Yasama dokunulmazlığının temel amacı bu ve benzeri keyfiyetlerin önüne geçmektir. Muhalefeti koruyan bir güvencedir. Yasama dokunulmazlığı sayesinde bir meclis üyesi suç işlese dahi meclisin izni olmadığı sürece tutulamaz, sorgulanamaz, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Bir milletvekili hakkında seçilmesinden önce ya da sonra verilmiş cezaların uygulanabilmesi için milletvekilliği görev süresinin bitmesi beklenir.
Yasama dokunulmazlığı, kural olarak bu dokunulmazlıktan yararlanabilenlerin işlediği iddia edilen tüm suçlar bakımından geçerlidir. Fakat bunun iki istisnası vardır. İlk olarak, “ağır cezayı gerektiren suçüstü halleri” yasama dokunulmazlığının kapsamı dışında kalmaktadır. Bu istisnanın gerekçesi, söz konusu suçların ağır olması ve suçüstü yakalanılmış olması nedeniyle isnadın ciddi olmasıdır. Diğer bir istisna ise, seçimden önce soruşturması başlamış olması şartıyla Anayasanın 14. maddesindeki durumlardır. Bu maddede sayılan durumlar, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik, laik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan suçların işlenmesidir. Bu suçların işlenmesi durumunda yasama dokunulmazlığının koruması ortadan kalkacaktır.
Yasama dokunulmazlığı yalnızca ceza kovuşturmalarına karşı koruma sağlar. Hukuk davalarının açılmasına engel değildir. Çünkü bir milletvekili hakkında hukuk davası açılması onun meclis çalışmalarına katılmasını engellemez. Ayrıca milletvekillerinin ifadesi alınabilir ve evi aranabilir.
Sonuç olarak, bir milletvekili milli iradenin özgür bir şekilde temsil edilebilmesi ve hiçbir organın yahut kişinin baskısından etkilenmemesi için dokunulmazlığa sahiptir. Ancak bu dokunulmazlık milli irade temsil edildiği sürece geçerlidir. Eğer bir milletvekili Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı veya devletin bölünmez bütünlüğünü bozmayı amaçlayan bir takım eylemlerde bulunuyorsa milletvekilinin dokunulmazlığı onu korumayacaktır.
–
Kaynakça
- Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. 16. Baskı. Ankara: Yetkin Yayınları, 2016, s. 299.
- Teziç, Erdoğan. Anayasa Hukuku: Genel Esaslar. 19. Baskı. İstanbul: Beta Yayınları, 2015, s. 448.
- Fendoğlu, Hasan Tahsin. Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2015, s. 780.
[zombify_post]
0 Yorum