Koruyucu Aile ve Evlat Edinme Kavramları
Koruyucu aile; farklı sebepler nedeniyle bir süre için öz ailelerinin himayesinde bakımları sağlanamayan çocukların eğitim, bakım ve yetiştirilme sorumluluklarının kısa/uzun vadede, gönüllü/ücretli yapılmak koşuluyla uygun aile ve kişiler tarafından sağlanmasıdır. Koruyucu aile ile amaçlanan, korunma ve bakım altına alınan çocuğun, öz ailesinin himayesinde bulunamadığı bu dönemi hasarsız bir şekilde atlatmasını ve normal hayatının gidişatının bozulmamasını sağlamaktır. Koruyucu aile statüsünde bulunan kişi veya kişiler sorumluluklarını devlet denetiminde yerine getirirler.
Evlat edinme ise TMK m.305 ila 320. maddelerinde düzenlenen, evlat edinen ile evlatlık arasında soybağının kurulmasını sağlayan bir yoldur. Evlat edinmeye dayanan soybağı, doğrudan doğruya evlat edinme ilişkisini kuran mahkeme kararı sonucunda kurulur.
Koruyucu aile ile evlat edinme arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır.
Koruyucu aile olunduğunda :
1-Haklar ve yükümlülükler koruyucu aileye geçmez.
2-Çocuk koruyucu ailenin mirasçısı olamaz.
3-Koruyucu aile çocuğa yeni bir isim ve soyisim veremez.
4- Çocuk kurumun tanıdığı istihdam hakkından yararlanır.
5-Koruyucu aile hizmeti çocuğun korunma kararı kaldırılana dek devam eder.
6-Koruyucu ailenin çocuğun bakımı ve eğitimi için yapılan masraflara karşılık, Koruyucu Aile Yönetmeliği uyarınca belirli oranlarda aylık ödeme yapılır.
7-Aile Bakanlığı tarafından periyodik olarak izlemeler yapılır.
Evlat edinildiğinde :
1-Haklar ve yükümlülükler evlat edinen aileye geçer, bu kapsamda biyolojik anne-babadan hiçbir farkları yoktur.
2-Evlat edinilen çocuk, evlat edinen ailenin mirasçısı olur.
3-Evlat edinen dilerse çocuğa yeni bir isim verebilir, çocuk evlat edinenin soyismini alır. Çocuğun haklarının zedelenmemesi maksadıyla naklen geldiği aile kütüğü ile evlat edinenin aile kütüğü arasında her türlü bağ kurulur.
4-Çocuk kurumun tanıdığı istihdam hakkından faydalanamaz.
5-Evlat edinme işlemi mahkeme kararıyla tamamlandığı takdirde koruma kararı kalkar, evlat edinen aileye ödeme yapılmaz.
6-Çocuk, mahkeme kararı öncesi 1 yıl süresince geçici bakım aşamasında periyodik olarak izlenir.
Türk Hukuk Tarihine Genel Bir Bakış
Türk hukuk tarihine bakıldığında, eski Türk kabilelerinin farklı evlat edinme nedenleri ve uygulamalarının olduğu görülür. Yakut Türkleri arasında insancıl nedenlerle evlat edinme yapılırken, daha zengin Uygur Türkleri bunu kölelik amacıyla kullandılar. Evlat edinmenin arkasındaki amaç ne olursa olsun, evlat edinilen çocuğun miras hakları biyolojik çocuklarınkine eşitti ve aile üyeleriyle evlilik yasağı, biyolojik çocuklar ile aynı derecede geçerliydi. Yalnızca erkekler evlat edinebiliyordu.
Osmanlı Devletinde Durum
İslam hukukunda, birçok yasa, kan ilişkileri ile bağlantılıdır. İslam hukukuna göre, bir çocuğu evlat edinmek; ona öz çocuğu gibi davranmayı ve ona sevgi, koruma, yiyecek, giyecek ve eğitim sunmayı gerektirirken, çocuğun kimliğini değiştirmeye ve doğal ebeveynlerin ebeveynliğini inkar etmeye izin yoktur. Bu İslami evlat edinme biçimine esasen kafâla adı verilir. Günümüzdeki koruyucu aile kavramı ile eşleştirmek mümkündür.
Osmanlı döneminde, evlat edinilen çocuğun statüsü İslam hukukuna göre belirlenirdi. Korunmaya muhtaç çocuklar için evlat edinme anlayışı, özellikle ebeveyn bağlantısının reddedilmemesi, evlat edinen için yasal mirasçı olmama ve geçici ikametgah olması bakımından; günümüzün modern evlat edinme anlayışından farklıydı. Netice olarak, evlatlık ile evlat edinen arasında hiçbir nesep bağı kurulmaz ve buna bağlı olarak, evlat edinilen ile evlat edinen arasında mirasçılık ilişkisi kurulmaz, evlenme engelleri ortaya çıkmazdı.
Günümüzde Koruyucu Aile Olmak ve Evlat Edinmek
Koruyucu aile olabilmek için ikamet edilen ildeki Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne dilekçe ile başvurulabileceği gibi, e-devlet ve ebasvuru.aile.gov.tr adresinden de müracaatta bulunabilir.
743 Sayılı Medeni Kanun yürürlükteyken evlat edinme, hakim önünde yapılan bir sözleşme niteliği taşımaktaydı. Günümüzde yürürlükte olan 4721 Sayılı Medeni Kanuna göre ise evlat edinme mahkeme kararı sonucunda gerçekleşir. Evlat edinme hususunda TMK m.305 ila m.320 arasında düzenlenen koşullara dikkat edilmelidir.
Genel şartlar
1-Küçük, evlat edinen tarafından bakılmış ve eğitilmiş olmalıdır (m.305/f.1).
2-Evlat edinme, küçüğün yararına olmalıdır (m.305/f.2).
3-Evlat edinenin diğer çocuklarının yararları hakkaniyete aykırı biçimde zedelenmemelidir (m.305/f.2).
İlgililere ilişkin şartlar
İlgililere ilişkin koşullar; evlat edinenler açısından ve evlatlık açısından olmak üzere ikiye ayrılır:
a) Evlat edinenler açısından şartlar şunlardır :
1-Evli kişiler kural olarak birlikte evlat edinir (m.306/f.1). Bunun için, en az beş yıldan beri evli olmaları veya otuz yaşını doldurmuş bulunmaları gerekir (m.306/f.2). TMK m.306/f.3, üvey çocuğun evlat edinilmesini düzenler: Eşlerden biri, en az iki yıldan beri evli olmaları veya kendisinin otuz yaşını doldurmuş bulunması koşuluyla diğerinin çocuğunu evlât edinebilir.
2- TMK m.307/2’de evli kişilerin tek başına evlat edinmesi düzenlenmiştir. Otuz yaşını doldurmuş olan eş, diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğu veya iki yılı aşkın süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi ya da mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlât edinmesinin mümkün olmadığını ispat etmesi hâlinde, tek başına evlât edinebilir.
3-Evli olmayan kişinin evlat edinebilmesi için otuz yaşını doldurmuş olması gerekir (m.307/f.1).
b) Evlat edinilen açısından şartlar şunlardır :
1-Evlat edinilenin, evlât edinenden en az on sekiz yaş küçük olması şarttır (m.308/f.1).
2-Ayırt etme gücüne sahip olan küçük, rızası olmadıkça evlat edinilemez (m.308/f.2)
3-Vesayet altındaki küçük, ayırt etme gücüne sahip olup olmadığına bakılmaksızın vesayet dairelerinin izniyle evlat edinilebilir (m.308/f.3).
4-Evlat edinme ilişkisi, evlatlık kadar ana ve babasının kişilik hakkıyla da doğrudan ilişkili olduğundan; özel durumlar söz konusu olmadıkça (m.311) ana ve babanın izni olmaksızın evlat edinme ilişkisi kurulamaz. Rızanın verilme yöntemi m.309/f.2’de, rızanın verilme zamanı m.310/f.1’de, rızanın geri alınması m.310/f.3’te düzenlenmiştir.
5-Ergin ve kısıtlı kişilerin evlat edinilmesine ilişkin koşullar m.313’te düzenlenmiştir.
Evlat edinme başvurusunun yapıldığı mahkeme, evlat edinme şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediğini araştırmalıdır. Bunun haricinde, hakim TMK m.316 uyarınca bir araştırma yapmalıdır.
Evlat edinme ilişkisi, evlat edinen ile edinilen arasında soybağının kurulmasını sağlar. Kural olarak, soybağının kurulmasına bağlı olarak meydana gelen sonuçlar ortaya çıkar. Evlat edinme ile ilgili kayıtlar, belgeler ve bilgiler mahkeme kararı olmadıkça veya evlâtlık istemedikçe hiçbir şekilde açıklanamaz (m.314/f.son).
Sonuç
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m.41/3’e göre, her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma hakkına sahiptir. Anayasa m.61/4’e göre ise devlet, korunmaya muhtaç çocukların topluma kazandırılması için her türlü tedbiri alır. Bu bağlamda, koruyucu aile olma veya evlat edinme yoluyla, aile sıcaklığına muhtaç çocukların geçici veyahut sürekli bir aileye kavuşturulması, bu çocukların hayatlarına dokundurulmuş bir sihirli değnekten farksız olacaktır.
–
Kaynakça
- Belkıs Vural, Çelenk Çocuk Hukuku Ders Notları, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
- Cin, H., Akyılmaz, G. (2017). Türk Hukuk Tarihi. Sayram Yayınları. Konya.
- Dural, M., Öğüz, T., Gümüş, M.A. (2019). Türk Özel Hukuku Cilt 3 Aile Hukuku. Filiz Kitabevi. İstanbul.
- T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Koruyucu Aile Resmi İnternet Sitesi. https://ailevecalisma.gov.tr/koruyucuaile/sss-sayfasi#:~:text=Koruyucu%20aile%3B%20%C3%A7e%C5%9Fitli%20nedenlerle%20%C3%B6z,toplumsal%20sorumlulu%C4%9Fu%20g%C3%B6sterebilen%20uygun%20aile , 29/07/2020
[zombify_post]
0 Yorum