Savcılık; suç işlenmesinden başlayarak, kesin hüküm verilinceye kadar geçen süreçte, kamu adına soruşturmayı yapmak, dava açmak, yargılama sırasında iddia makamını temsil etmek ve kanunun açıkça yetki verdiği hallerde hukuk davası açmak, bu davalara katılmak ve bu davalarla ilgili verilen kararlara karşı kanun yollarına başvurmak gibi adli görevlerinin yanında, Adalet Bakanlığı’nı görev yaptığı yerde temsil etmek, mahkemelerce verilen kararların infazını sağlamak, noterleri, icra-iflas müdürlükleri ile mahkeme kalemleri ve veznelerini denetlemek gibi idari görevleri olan, yargı örgütü içinde yer alan kurumdur. Bu kurum adına hareket eden kişiye ise ‘savcı’ denir.(Mustafa SALDIRIM)
–
Savcının Görevleri
Cumhuriyet Savcısının görevleri adli(yargısal) görevler, idari görevler ve mali görevler olmak üzere üçe ayrılır. Adli(Yargısal) görevler ceza yargılaması ve kamu düzeninin gerekli kıldığı bazı durumlarda hukuk yargılaması alanındadır. İdari görevler TC. 1982 Anayasası’nın 140. maddesine göre hakimler ve savcılar için Adalet Bakanlığına bağlıdır. Savcının görevleri:
-Dava konusu taraflar ile ilgili kanıtların toplanmasını sağlamak,
-Kasten adam öldürmek ya da taksirle adam öldürmek gibi olaylarda ölen kişilerin adli muayenesini takip etmek,
-İddianame hazırlamak,
-Mağdurların ya da kamunun haklarını savunmaktır.
–
Türkiye Cumhuriyeti’nde Cumhuriyet Savcısı Olmak
2802 kanun numaralı Hakimler ve Savcılar Kanununda: ‘Türkiye’deki Adli ve İdari Yargı Hakim ve Cumhuriyet Savcılarının nitelikleri, atanmaları, hak ve ödevleri, aylık ve ödenekleri, meslekte ilerlemeleri, görevleri ve görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesi, haklarında disiplin kovuşturması açılması ve disiplin cezası verilmesi, görevleriyle ilgili veya görevleri sırasında işledikleri veya kişisel suçlarından dolayı soruşturma yapılması ve yargılamalarına karar verilmesi, meslekten çıkarılmayı gerektiren suçluluk veya yetersizlik halleri, meslek içi eğitimleri ve diğer özlük işleri (…) düzenlenmiştir.’ (m.1)
Aynı kanunun ikinci kısmının birinci bölümünün 8. maddesinde Cumhuriyet Savcısı ve Hakimlerin nitelikleri düzenlenmiştir. Bunlar, Türk vatandaşı olmak, giriş sınavı itibariyle 35 yaşını doldurmamış olmak(avukatlıktan geçmek isteyenler için 45), Türkiye’de denkliği olan bir hukuk fakültesi mezunu olmak, kamu haklarından yasaklı
olmamak, sınavda ve mülakatta başarılı olmak, askerlik ile ilgisi bulunmamak, herhangi bir engel durumunun olmaması, üç aydan fazla hapis cezası almamış olmak, hakimlik ve savcılık mesleklerine yakışır davranışta bulunmuş olmaktır. Bu konu ile ilgili daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız mevzuatı incelemelisiniz.
–
Tarihçesi
Savcılık tarihinin hangi devletin hukukuna dayandığı konusunda genel görüş Fransız hukuku olsa da Roma hukukuna dayandığını da düşünen yazarlar vardır. Selahattin KEYMAN, savcılığın kaynağının Fransız hukukuna dayanmakla beraber, savcılığın ilk örneklerine Roma hukukunda rastlandığını belirtmiştir. Ömer Engin LÜTEM’in yazdıklarında, ARIKAN’ın ‘Müddeiumumilik Müessesesi’ isimli kitabında ve Türkiye’de Savcılığın Kuruluşu isimli çalışmada da savcılığın 14. yüzyılda Fransa’da ortaya çıkan bir meslek olduğu belirtilmektedir. Bu eserlere göre 13. yüzyıl sonlarında Fransız krallarının menfaatlerini mahkemelerde koruyup kollayan memurlara Procuratores regis, bu memurlara kralın haklarını korumak için genel bir vekaletname verilmiş ise Procureurs généraux, özel bir konu için vekaletname verilmişse Procureurs spéciaux denirdi. Bu memurlar ise günümüzdeki kraliyet savcıları ile benzer işler yapmaktaydı. Bir başka Fransa görüşüne göre 18. yüzyılda Fransız ihtilalinden sonra reformistler tarafından ortaya atıldığı düşünülmektedir. Roma hukukunda savcılığın ilk örneklerine rastlanıldığını savunan araştırmacılar ise beş
kurum üzerinde durmuşlardır: ‘Censur’ (suç araştırması ve ihbarı yapan kişi), ‘Defenseur’ (araştırma yetkisi vardır), ‘Irenarque Curisio’ ve ‘Questeur’ (kamu görevlileri), ‘Avocat de fisk’ ve ‘Puracuratore Caesari’ise savcının idari görevlerini yani suç haberinin doğruluğunu ve ciddiyetini araştırmak ile sorumluydular. Tüm bu meslekler günümüzde bir savcının görevlerine benziyor olsa da bu görev ve yetkilerin birden çok kişiye dağıtılıyor olması savcı kavramının Roma Hukukuna dayanmadığını gösterir.
–
Türk Hukukunda Savcılığın Gelişimi
Savcılığın Türk hukukunda tarihsel gelişimini incelersek savcılığın kuruluşu 1839 tarihinde Osmanlı İmparatorluğunda yayınlanan Tanzimat Fermanından sonrasına dayanır. 1876 tarihli Kanun-i Esasi’nin ‘Mehakim’ başlığı altındaki son bölümün 91. maddesine göre bir müddeiumumi teşkilatı kurulacağı ve bunun kanun yoluyla
düzenleneceği belirtilmektedir. Kanun-i Esasi’nin kuruluşundan üç yıl sonra çıkartılan Mehakim-i Nizamiyenin Teşkilatı Kanun-i Muvakkati’nin 56. maddesi hükmünce Osmanlı İmparatorluğunu kapsayan müddeiumumi teşkilatları kurulduğu anlaşılmaktadır. Daha sonra Usul-i Muhakematı Cezaiye Kanuni Muvakkatinin 20-25. maddelerinde müddeiumumi görevleri sıralanmıştır. Ayrıca bu kanunun 26 ve 44. maddeleri arasında savcıların görevlerini nasıl yerine getirecekleri belirtilmiştir. Müddeiumumilerin hukuk davalarındaki görevleri, Mehakimi Nizamiyenin Teşkilat Kanuni Muvakkatinin 65.maddesinde sayılmıştır.1924 Anayasasında ise Tanzimat Fermanının da etkisiyle daha önceleri Müddeiumumilik olan savcılık türkçeleştirilmiş ve ‘Cumhuriyet Savcısı’ olmuştur.
–
Neden Cumhuriyet Savcısı
Peki Cumhuriyet Savcısına neden ‘Cumhuriyet Savcısı’ denmiştir? Bu konuda birçok görüş bulunmaktadır.
Öncelikle ilk görüş Gazeteci Yazar Güneri CIVAOĞLU’nun da 27 Aralık 2013 tarihinde Milliyet Gazetesinde değindiği bir anıya dayanır. “Lozan’da doktora yaptıktan sonra Atatürk tarafından hukuk reformu(inkılabı) yapmakla görevlendirilen dönemin Adalet Bakanı Mahmut Esat Bozkurt, savcılar için “Cumhuriyet Savcısı” unvanının isim babasıdır.’ BOZKURT, hukuk reformu için çalışmalarına devam ederken ATATÜRK, BOZKURT’ a sorar: “Neden sadece savcılara Cumhuriyet Savcısı denir? Cumhuriyet Başbakanı, Cumhuriyet Bakanı, Cumhuriyet Müsteşarı, Cumhuriyet Valisi, Cumhuriyet Büyükelçisi değil de neden Cumhuriyet Savcısı, neden bu imtiyaz (ayrıcalık)?” Mahmut Esat Bozkurt ise cevap verir: “Çünkü, öyle zaman olur ki, cumhuriyeti korumak için başbakandan, bakandan, müsteşardan, validen, büyükelçiden bile hesap sormak gerekebilir. İşte bunu yapacak kişi Cumhuriyet Savcısıdır.” Başka bir görüşe göre ise Türk Ceza Kanununun iktibas edildiği devlet olan Fransa’da o tarihlerde savcılara ‘Kraliyet Savcısı’ denilmesidir. Yani anayasal monarşi ile yönetilen Büyük Britanya’da da ‘Kraliyet Savcısı’ unvanı ve İslam hukuku ile yönetilen devletlerde de ‘Şeriat Savcısı’ unvanı kullanıldığı gibi Türkiye Cumhuriyetinin de savcısına ‘Cumhuriyet Savcısı’ denildiği düşünülür.
–
Avrupa Ülkelerinde Savcılık Konumu ve Yetkileri
–
1. POLONYA
Polonya’da savcılık örgütü üçe ayrılır: Genel Savcılık (En yüksek makamdır ve Adalet Bakanı tarafından yönetilir.), Sivil (Common) ve Askeri Birim Savcılık, Özel Birim Savcılık. Savcılık örgütünün iki temel görevi vardır: Hukuka uyulmasının sağlanması ve suçların kovuşturulmasıdır.(Polonya Savcılık Örgütü Yasası(m.2))
-Lech PAPRZYCKI (Polonya Yüksek Mahkemesi Başkanı)
–
2. FRANSA
Fransa’da da suçla mücadelede iddia makamını oluşturan savcılık örgütü mensupları, ülkenin bugünkü yönetim biçimi olan Cumhuriyeti temsil ettiklerini vurgulayacak biçimde, Türkiye’de de olduğu gibi, ‘Cumhuriyet Savcısı’ olarak isimlendirilmiştir. Bunun yanında Türkiye’ye benzer birçok uygulama bulunmaktadır. Örneğin Fransa’da da 4 yıllık hukuk eğitimi sonunda yazılı sınav ve mülakat sonucu ‘Cumhuriyet Savcıları’ göreve getirilmektedir.
–
3. BELÇİKA
Belçika’da savcılık, yerel mahkemeler nezdindeki savcılıkların bağlı olduğu İstinaf Başsavcılıkları ile Yargıtay Başsavcılığı dışında, Anayasal değişikliklerle
devletin yapısı Federal devlet sistemine dönüştüğünden, bir de Federal Savcılık kurulmuş ve Yargılama Yasası’na 26/06/2001 tarihli kanunla eklenen l44. maddesiyle
Belçika Ceza Kanunu’nun ikinci kitabının 1. başlığı altındaki suçları kovuşturmada bu savcılık yetkili kılınmıştır.
(Prof. Dr. Durmuş TEZCAN)
–
4. FİNLANDİYA
Temel düzenlemeler Finlandiya Anayasasında yer almaktadır. Buna göre, Genel Savcı, Finlandiya’da tüm savcılık örgütünü yöneten en yüksek düzeydeki savcıdır. Genel Savcı’yı Cumhurbaşkanı atar. Genel Savcı’nın Anayasal konumu, tüm savcılık kurumunun bağımsızlığını etkiler. Savcılık kurumu hem yapısal hem de işlevsel açıdan bağımsızdır. Diğer devlet organlarıyla ilişkilerinde bağımsızdır ve hiçbir dışsal etkinin çalışmalarına müdahale etmesine izin verilmez. Savcının bağımsızlığı Finlandiya Savcılar Yasası’nda yazar. Kamu adına cezai sorumluluğunun ileri sürülmesi savcının görevidir. Önsoruşturmayı, polis ya da diğer önsoruşturma makamları yaparlar. Savcı işbirliği içinde çalışır.
Sonuç
Yüzyıllardır toplum düzenini, huzur ve refahını korumak için var olan hukukun mesleklerinden biri de savcılık makamıdır. Savcılık en basit anlatımıyla devlet adına iddia görevini üstlenen kurumdur. Savcı ise bu kurumu temsil eden kişidir. Cumhuriyet Savcıları 2802 sayılı Hakim ve Savcılar Kanununa bağlı olarak çalışmaktadır. Ülkeden ülkeye görevleri bakımından ayrılsalar da ceza hukuku konusu altında toplanan savcılık birimi, görev bakımından saygın ve değerli bir hukuki meslektir.
–
Kaynakça
- Şerafettin ELMACI, CUMHURİYET SAVCILARI HAKİMLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞU REJİMİNE TABİ MİDİR?, Yüksek Lisans Projesi, Ankara, 2008
- Türkiye Barolar Birliği, BİR ADLİ ORGAN OLARAK SAVCILIK, Şen Matbaa, Ankara, 2006Güneri CIVAOĞLU, NEDEN CUMHURİYET SAVCISI?, Milliyet Gazetesi, 2013
[zombify_post]
0 Yorum