Sosyal Medya ve Avukatlık Etiği

Bu yazı Ahmed Faruk Temel ve Alihan Yavaş ortak içeriğidir.

–

Giriş

Sosyal medya, web 2.0’ın bize getirdiği önemli alanlardan biridir. Kullanıcı sayılarının hızla arttığı bu platformlar paylaşım hızına yetişilemez bir hal almaktadır. Günlük hayatta yürütülen mesleki faaliyetlerde ve kişisel ilişkilerde “etik” kavramı gözetilmektedir. Ancak konu sosyal medyaya geldiğinde pek çok nedenden ötürü etik değerler göz ardı edilmekte, etik değerlerin günlük hayattaki ehemmiyetleri kaybolmaktadır. Bu çalışmada özellikle avukatlık mesleği penceresinden bakılarak sosyal medya ve etik arasındaki ilişki incelenmeye çalışılmış, New York ve Kolombiya Barolarının yayınlamış olduğu etik kararları ve etik rehberleri ile Türk Hukuku’nda yer alan düzenlemeler kıyaslanmıştır.

–

A. Sosyal Medya

Sosyal medya, web 2.0’ın gelişmesi ile birlikte, tek yönlü bilgi paylaşımından, çift taraflı ve eş zamanlı bilgi paylaşımına ulaşılmasını sağlayan medya sistemidir. Sosyal medya; kişilerin internet aracılığı ile birbirleriyle yaptıkları diyaloglar ve paylaşımların bütünüdür. Hemen herkes tarafından düzenli olarak kullanılan bu sosyal medya platformları günümüzde haberleşmenin ve iletişimin önemli bir unsuru haline gelmiştir. Eski iletişim kanallarını geride bırakan ve her geçen gün kendisini güncelleyen sosyal medya platformlarının fazlaca kullanımı, bazı temel hak ve özgürlüklerin kapsamında yer almalarına neden olmuştur. Örneğin, Twitter’a erişimin engellenmesi ifade özgürlüğü, paylaşılan içeriklerde kişisel verilerin korunmasından kaldırılmasına kadar pek çok husus da özel hayatın gizliliği kapsamına girebilmektedir.

–

B. Etik

Etik doğru davranışlarda bulunmak, doğru bir insan olmak ve değerler hakkında düşünme pratiğidir. Ahlak ve etik kavramları sık sık birbirlerinin yerine kullanılsalar da aslında aynı şey değillerdir. Etik daha çok felsefenin bir alanı olarak doğru bir biçimde yaşamaya dair yapılan tartışmaları ve bu alanda geliştirilmiş iddiaları kapsamaktadır. Ahlak ise toplumsal kabuller, gelenekler, varsayımlar, kurallar ve yasalar üzerine kuruludur.

–

C. Sosyal Medyada Etik

Her geçen gün hayatımıza daha çok yerleşen sosyal medyanın etik ile arasındaki ilişki gündeme gelmektedir. Bu ilişki amaç, kullanılış ve paylaşımların içerikleri bakımından incelenebilir. İyi, kötü, doğru, yanlış, adalet, suç, değer, erdem, vicdan gibi kavramlarla sosyal medya, etik değerlendirmelerinin radarına girmektedir. Sosyal medya her ne kadar hayatımıza iletişimde kolaylık getirse de etik açısından bazı problemleri henüz aşabilmiş değildir. Kullanıcıların sosyal medya ortamlarında paylaşım sınırlarını çizememesi, özel hayata dair her şeyi paylaşması, kişisel bilgilerini cömertçe ortaya koyması, özel yaşamın gizliliği, kullanıcıların yoğun reklamsal içeriğe maruz kalması, dilin kullanımı, genel ahlaka aykırı içerik paylaşımı, spam bloglar, sahte kimlikli profiller, yanıltıcı etiketleme ve başlıklandırılma ve nefret söylemleri sıralanabilecek etik ihlallerinden bazılarıdır.

Hayat akışında çok fazla göze batmasa da paylaşılan içeriklerin kalıcı olması, paylaşımların oldukça hızlı bir şekilde yayılıyor olması ve en nihayetinde “etik” kavramının teknoloji ile çok yakın ilişkilerinin kurulmamış olması sosyal medyayı bu açıdan sınıfta bırakmaktadır. Kişilerin kendi özel hayatlarında etik dışı davranışlar ve paylaşımlar olabileceği gibi mesleki anlamda ya da reklamcılık anlamında etik kurallarının yok sayıldığı gözlemlenmektedir. Bu yazımızda asıl değineceğimiz husus kişilerin kendi özel hayatlarındaki etik dışı davranışlardan ve reklamcılık anlamında etik kurallarının yok sayılmasından ziyade avukatlık mesleği, sosyal medya ve etik arasındaki üçlü ilişkidir.

–

D. Avukatlık Mesleğinde Etik

Mesleklerin önceden beri süregelen bazı uygulamaları ve değer yargıları vardır. Meslek faaliyetlerinin icrası sırasında kalitenin korunması ve meslektaşların denetlenmesi gibi hususlarda görevli olarak kurulmuş odalar bulunmaktadır. Avukatlık, bünyesinde birçok görevi ve sorumluluğu barındırmakla beraber sosyal medya gelmeden önce de pek çok etik değeri taşıyan ve taşıması gereken bir meslektir. Sosyal medyanın gelmesi önceden var olan etik kuralları ortadan kaldırmamıştır. Ancak herkes tarafından kullanılması ve takibinin neredeyse imkânsız olmasından ötürü odaların/baroların meslek etiğini ve mesleki kuralları uygulaması güçleşmiştir. Her ne kadar takip zorlaşsa da bu alanda çalışan meslektaşların, mesleğin icrasındaki kaliteyi korumak amacıyla etik değerlere riayet etmesi gerekmektedir.

Sosyal medyadaki mesleki etik yakın zamanda fazlaca gündeme gelmekte ve aradaki ilişki sıkça sorgulanmaktadır. “Avukatların Reklam Yasağı”, “Avukat – Müvekkil Gizliliği”, “Sosyal Medyadaki Etiketlerin Doğruluğu” gibi başlıklar sıkça sorgulananlar arasındadır.

Sosyal medya, avukatlar tarafından hem mesleki hem de kişisel amaçlarla yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu kullanımların hangi etik değerler çerçevesinde sosyal medyanın kullanılacağına dair henüz Türkiye’de düzenlenmiş bir karar ya da rehber bulunmamaktadır. Fakat New York Barosu’nun Etik Kararı, Kolombiya Barosu’nun Etik Kararı ve New York Barosu Birliği’nin Etik Rehberi bu alanda başlangıç kabul edilebilecek kuralları barındırmaktadır.

Etik kararlarının ve rehberin temel amacı, avukatların teknolojik yetkinlik yükümlülüklerine, reklam yapmalarına, devam eden davalara ilişkin anonim içerik paylaşımlarına, jüri üyelerinin sosyal medya kullanımlarına ilişkin online araştırma yapma süreçlerine, avukatlar ile hakimler arasındaki sosyal medya bağlantılarına ilişkin belirli kurallar getirmektir. Bu kararların içerdiği ortak ve en çok vurgulanan maddeler şu şekildedir:

1. Bir avukatın sosyal medyaya ilişkin haberleşme, reklam, araştırma ve soruşturma amacıyla kullanımı sırasında mecranın faydalarını, risklerini ve etik olası etkilerini bilme yükümlülüğü vardır.
2. Avukatların profillerinde paylaştığı bilgilerin gerçeğe uygun olması gerekmektedir. Ayrıca avukat, sosyal medya sitelerinde paylaştığı tüm içeriklerden de sorumludur.
3. İstemsiz gelişebilecek avukat-müvekkil ilişkisi oluşturulmasından kaçınılması gerekmektedir.
4. Avukat, müvekkillerinin gizliliklerini ve mahremlerini korumakla yükümlüdür.
5. Avukatlar, belirli alandaki yetkili akreditasyon kurumu tarafından bu uzmanlığa ilişkin onay almış olsa da sosyal medya platformlarının mesleki çalışma alanları başlığı altında “uzman” ifadesini kullanmamalıdır.
6. Avukat kendi sosyal medya profilini kullanarak hizmetlerine ilişkin bir etkileşim yaparsa, avukatlara ilişkin reklam ve danışmanlık kurallarına uyum sağlamalıdır.
7. Bir avukat kamuya açık bu tür kanallar aracılığıyla kamudan iş talep edemez. Potansiyel bir müvekkilden özel bir taleple gelirse, bir avukat bu tür bir talebe yanıt verebilir. Ancak, bu tür bir talep kamusal olmayan kanallarla yanıtlanmalı ve haberleşme elektronik veya başka bir diğer formatta olsun gizli tutulmalıdır.

Yukarıda bahsedilenlere ilişkin Türk Hukuku’nda meslek etiğine dair düzenlenmiş maddeler bulunmaktadır. Ancak bu maddeler genel anlamda etik değerlerine ilişkin olup sosyal medya özelinde vurgulanan ya da dikkat edilmesi gereken unsurların yer aldığı bir rehber yayınlanmamıştır. Bu durumda var olan kanun ve yönetmelik maddelerini güncel durumun şartlarına göre uyarlamamız, yorumlamamız gerekmektedir.

–

Avukatlık Kanunu m. 55

“Avukatların iş elde etmek için, reklam sayılabilecek her türlü teşebbüs ve harekette bulunmaları ve özellikle tabelalarında ve basılı kağıtlarında avukat unvanı ile akademik unvanlarından başka sıfat kullanmaları yasaktır.

Bu yasak, ortak avukatlık bürosu ve avukatlık ortaklığı hakkında da uygulanır.

Yukarıdaki yasaklara ilişkin esaslar Türkiye Barolar Birliğince düzenlenecek yönetmelikle belirlenir.”

Bu maddenin ilk fıkrasında kullanılacak unvanlara ilişkin hususa yer verilmiştir. Türk hukukuna göre avukatların “Av.” unvanını, akademik unvanları “Prof.”, “Doç.” kullanabilmesi mümkün kılınmıştır. Ayrıca Arabuluculuk Kanunu çerçevesinde bu unvanı kullanmaya hak kazananların “Arb” unvanını kullanması da mümkündür. Fakat “belirli alanlarda uzman” ifadesinin kullanılması hem Avukatlık Kanunu’na aykırılık teşkil etmekte hem de New York Barosunun Etik Rehberi’ne uymamaktadır. Avukatlık Kanunu m. 55 ışığında “Türkiye Barolar Birliği Reklam Yasağı Yönetmeliği’ne baktığımızda “İnternet” başlığı dikkat çekmektedir.

Türkiye Barolar Birliği Reklam Yasağı Yönetmeliği m. 9

“Bu Yönetmelik kapsamında olanlar, internet dahil, teknolojinin ve bilimin olanak tanıdığı her tür ortamda avukatlık mesleğinin onur ve kurallarına, avukatlık unvanının gerektirdiği saygı ve güvene, Türkiye Barolar Birliği tarafından belirlenen “Avukatlık Meslek Kuralları”na aykırı olmayacak şekilde kendisini ifade etme hakkına sahiptir.”

Bu yönetmelik hükmü ışığında genel etik kurallarının ve meslek ilkelerinin internet ortamında ve sosyal medya üzerinde de sürdürülmesi gerekmektedir. Ancak genel olarak atıf yapması ve yalnızca çerçeve çizmiş olması, güncel problemler bakımından yeterli değildir.

Türkiye Barolar Birliği Meslek Kuralları

Madde 2- Mesleki çalışmasında avukat, bağımsızlığını korur; bu bağımsızlığı zedeleyecek iş kabulünden kaçınır.

Madde 7- Avukat, salt ün kazandırmaya yönelen her türlü gereksiz davranıştan titizlikle kaçınmalıdır.

Madde 8- Avukat kendine iş sağlama niteliğindeki her davranıştan çekinir.

Meslek kurallarında da yer verilen etik kurallarının temel düzlemde New York Barosu’nun ve Kolombiya Barosu’nun yayınladığı “Etik Kararları” ile örtüşmektedir. Fakat 1971 yılında yayınlanan bu kuralların genişletilmesi, somut kavram ve uygulamalara yer verilmesi gerekmektedir.

–

E. Değerlendirme

Sosyal medya ve avukatlık mesleği etiği arasındaki ilişkiyi farklı açılardan incelediğimizde, konuya ilişkin kanun ve kuralların bulunmadığı, etik değerler konusunda en azından farkındalık yaratacak rehber ya da yönergelerin yayınlanmadığı, teknolojinin hızına yetişmekte atıl kalınarak etik ilkelerin takibinin yapılamadığı, yapılan ihbarlar neticesinde bu değerlerin korunmasına ilişkin gerekli ve etkili yaptırımların uygulanmadığı problemleri ile karşı karşıya kalmaktayız.

Hukuk her ne kadar sosyal bir bilim olmakla geriden takip ediyor olsa da teknolojinin ilerleme hızı her yıl katlanırken bu iki dal arasındaki fark giderek açılmaktadır. Açılan bu farkın bazı problemler doğurması da kaçınılmazdır. Özellikle avukatlık etiği anlamında incelendiğinde bile mevcut sorunların olduğu görülmektedir. Etik değerlerin kaybı avukatlık faaliyetlerinin icrası sırasında kalitenin düşmesine ve en azından var olan kanun ve kuralların da uygulanmaması ilgili kanun ve kuralların kadük hale gelmesine sebep olacaktır.

Bu konuya ilişkin olarak baroların meslek etiğinin korunmasına dair New York ve Kolombiya barolarında olduğu gibi başlangıç olarak farkındalık yaratabilecek çalışmalarda bulunması, gerekli hallerde eksik kalan kanun ve yönetmeliklere bu sorunu aşabilecek hükümlerin eklenmesi gerekmektedir. Teknolojinin hızına cevap verebilecek düzeyde çalışmaları, gelişmeleri ve ortaya çıkan sorunları takip etmek asıl önemli olan husustur. Saydığımız çözüm önerileri gerçekleşse bile gerek etik ilkelerinin gerekse mesleki kuralların ihlali halinde etkili yaptırımların uygulanması en az diğer çözüm önerileri kadar önem arz etmektedir.

–

Kaynakça

• Serdar Gülener- Dijital Hafızadan Silinmeyi İstemek: Temel Bir İnsan Hakkı Olarak “Unutulma Hakkı”
• New York State Bar Association, Social Media Ethics Guidelines of the Commercial and Federal Litigation Section of the New York State Bar Association (2019)
• New York County Lawyers Association, Professional Ethics Committee, Formal Opinion 748 (2015)
• District of Colombia Bar, Ethics Opinion 370, Social Media I: Marketing and Personal Use (2016)