Yapay Zeka Nedir?
Bir bilgisayarın ya da bilgisayar kontrolündeki bir robotun pek çok faaliyeti zeki canlılar gibi yerine getirme kabiliyeti “yapay zeka” olarak tanımlanmaktadır. Yapay zeka, dinamik ve belirsiz ortamlarda tahmin edebilen, akıl yürütebilen, keşfedebilen, hesap yapabilen, genelleyebilen, geçmiş deneyimlerinden faydalanan makine öğrenmesi sistemi ve bilişsel kabiliyetler ile donatılmış sistemlerdir. Üstelik bulut bilişim (cloud computing), nesnelerin interneti (IoT), kuantum hesaplama ve blokzincir teknolojilerinin son yıllarda hızla gelişip yaygınlaşması yeni yapay zeka tekniklerinin ve uygulamalarının da ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Yapay zeka, “dar kapsamlı”, “genel” ve “süper” yapay zeka olmak üzere üç seviyeye ayrılmıştır.
24 Ağustos 2021 tarihinde tanıtımı yapılan milli teknoloji hamlesi ve dijital Türkiye vizyonu doğrultusunda hazırlanan “Ulusal Yapay Zeka Stratejisi” veriden ürettiği değer ile uluslararası alanda rekabetçi bir Türkiye’yi hedefliyor. Geleneksel teknolojilerin dijital bir duvara çarptığı 2021-2025 tarihleri arasında Ulusal Yapay Zeka Stratejisi, çevik ve sürdürülebilir yapay zekayı küresel ölçekte değerlendirmek amacı ile Türkiye’nin stratejik yol haritasını çiziyor. Stratejinin etkin şekilde hayata geçirilmesi ise ancak ve ancak kamu, STK, üniversiteler ve özel sektörlerin iş ve güç birliği ile mümkün olabilecektir.
Teknolojiyi üreten bir ülke olma amacıyla oluşturulan ve üç temel yetkinlik alanı kaliteli veri, ileri beceriler ve teknik altyapı olan Ulusal Yapay Zeka Stratejisi, önümüzdeki on yıl içinde küresel büyümenin %14’ünün yapay zeka tarafından sağlanacağını öngörmüştür. Bununla birlikte, 2025’e kadar hedef, istihdamın en hızlı arttığı veri ve yapay zeka alanında Türkiye’nin gayrisafi yurt dışı hasılatının %5’e yükseltmektir. Önümüzdeki üç yılda üretilecek verinin son otuz yılda üretilenden daha fazla olacağı öngörüldüğünden içerisinde bulunduğumuz 20. yüzyılın kazananı üretilen veriyi değere çevirebilenler olacaktır.
Ulusal Yapay Zeka Stratejisi, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat OKTAY tarafından yönetilecek ve Yönlendirme Kurulu tarafından koordine edilecektir. Yapay Zeka Gösterimi Danışma Grubu ve Eylem Koordinasyon Grubu kurulacak, idari ve teknik koordinasyon sağlanmak üzere geniş katılımlı çalışma grupları oluşturulacak. Ülkemizin politika öncelikleri doğrultusunda ulusal yapay zeka stratejimiz ile iddialı ve makro hedefler ortaya koyuyoruz. “Müreffeh bir Türkiye için çevik ve sürdürülebilir yapay zeka gösterimiyle küresel ölçekte değer üretmek” vizyonuna sahip Ulusal Yapay Zeka Stratejisi’ni hayata geçirmek için 6 stratejik önceliğin altında 24 amaç ve 119 tedbir bulunmaktadır.
–
Güvenilir ve Sorumlu Yapay Zeka İlkeleri
1-Beşeri Sermaye
Yapay zeka; bulut bilişim, robotik, nesnelerin interneti, artırılmış gerçeklik, veri bilimi, siber güvenlik gibi birçok teknoloji alanıyla ilişkili ileri becerilere sahip, araştırmacı ve uygulamacı uzmanlar yetiştirilecek ve bu bağlamda eğitim sistemi uyumlaştırılacak.
2- Araştırma, Girişimci ve Yenilikçiyi Desteklemek
Yapay zeka odaklı girişim sermayesi fonları etkinleştirilerek ileri düzey AR-GE faaliyetlerinin yürütülebileceği kümelenmeler ve mükemmelliyet merkezleri kurulacak. Rekabet öncesi iş birliklerine yenilikçi girişimler geliştirilecek, yüksek nitelikli kaliteli veriye ve teknik altyapıya erişim sağlanacak. Bu kapsamda, fikrî mülkiyet haklarının gelişen ihtiyaçlar doğrultusunda düzenlenmesi de yeniliğin sürdürülebilir olması için önemlidir. Ayrıca, yapay zeka teknolojilerinin geliştirilmesi ve uygulanmasının büyük ölçekte veri toplama, depolama, paylaşma ve işlemeyi gerektirmesi nedeniyle buna imkân verecek güvenli ve ölçeklenebilir teknik altyapıların ve yönetişim mekanizmalarının kurulması gerekmektedir.
3-Veriye Ulaşım
Yapay zeka teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla insan-makine etkileşimlerinden beklentiler ve buna ilişkin kabuller değişmekte; tarihte ilk defa insan üretimi nesneler için kimlik, hak, değer ve sorumluluklar yoğun tartışmalara konu olmaktadır. Yapay zeka teknolojilerinin uygulanması birçok durumda mahremiyet ve ulusal güvenlik çekincelerini de gündeme getirmektedir. Ayrıca, otonom veya yarı otonom karar alma mekanizmalarının yaygınlaşması insan haklarının korunması ve ayrımcılığın önlenmesi gibi hususlarda etik sorunları da beraberinde getirmektedir. Etkin bir yapay zeka ekosisteminin oluşturulması, yapay zekanın teknolojik doğasını dikkate alan uygun bir etik ve hukuki çerçevenin teşkil edilmesini gerektirmektedir.
4-Sosyoekonomik Uyumu Hızlandıracak Düzenlemeleri Yapmak
Sosyoekonomik dönüşüme uyum sağlamak adına idari ve hukuki düzenlemeler yaparak bu dönüşümün dinamiklerini takip edebilmek için de istatistikler üretilecek. İş süreçlerinde kullanılan girdiler ile üretilen ürün ve hizmetler hakkında toplanan büyük verinin yapay zeka teknolojileriyle işlenmesi sonucunda proaktif karar almak mümkün olmaktadır. Bu durum hem firma hem de ülke ölçeğinde üretkenliğin artırılarak rekabet gücünün yükseltilmesi açısından fırsatlar barındırmaktadır. Bu potansiyelin gerçekleştirilmesi amacıyla sektör ve/veya firma ölçeğinde oluşturulması gereken teknik altyapılar, geliştirilmesi gereken uygulamalar, yetiştirilmesi gereken iş gücü, yeniden tasarlanması gereken iş süreçleri gibi hususlarda etkin tedbirlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çerçevede, çok paydaşlı koordinasyon mekanizmalarının oluşturulması önem arz etmektedir.
5-Uluslararası Düzeyde İşbirliklerini Güçlendirmek
Mevcut teknolojilerin kolaylaştırdığı uzaktan çalışma yöntemlerinin de etkisiyle dünyanın her yerindeki yetkin iş gücüne ulaşmak mümkündür. Ayrıca, farklı ülkelerin elindeki alan uzmanları ve teknik altyapı kaynakları ile veri havuzlarının ortaklaşa kullanılması yoluyla yapay zeka alanında daha başarılı teknolojilerin ve uygulamaların geliştirilmesi de mümkündür. Farklı ülke vatandaşlarıyla ilgili verilerin geniş ölçeklerde toplanması büyük teknoloji firmaları ile verilere sahip olan ülkeler arasında gerilimlere sebep olmakta, dijital egemenlik tartışmalarını gündeme getirmektedir. Bahsi geçenleri yönetmek ve yapay zeka teknolojilerinden küresel ölçekte daha fazla fayda sağlamak üzere yapay zeka alanında uluslararası iş birliklerinin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.
6-Yapısal ve İşgücü Denetimini Hızlandırmak
Güvenilir yapay zeka sistemleri ve teknik altyapı oluşturulacak. Bu sırada ortaya çıkan yeni mesleklere yönelik eğitimler ve sertifikasyon programları yürütülecek.
İcat ettiği hidrolik makineler ile sibernetik alanının kurucusu kabul edilen El-Cezeri’nin ve Türkiye’de yapay zekaya yönelik ilk çağdaş adımı atan Ordinaryüs Profesör Cahit ARF’ın “Makineler Düşünebilir mi ve Nasıl Düşünebilir? (1959)” başlıklı sunumu ışığında ülkemiz adına bilgiye olan iştiyakımızın kendine bir yol bulması, aklıselime güvencin yayılmasına bağlıdır.
Yapay zeka teknolojisinin gelişmesi ile beraber insanların günlük planlarını ve ödemelerini otomatik olarak yapan, randevularını oluşturan ve ihtiyaçları kavrayıp sipariş veren kişisel asistanlarının olması; şirketler için üretim tesislerinde malzeme sipariş edebilen, istatistik oluşturan, iş akış süreçlerini takip eden, tam zamanlı olarak robotlar aracılığı ile hatasız bir şekilde atölyelerin çalışmasını sağlayan kişisel asistanların sayısı artacaktır. Öngörülere göre dev bir hızla yaşanan dijitalleşme süreci Covid-19 salgınının da etkisiyle hızlanmış vaziyetteyken yapay zeka teknolojilerinin küresel ekonomi üzerindeki etkisi internet devriminden daha büyük bir etki oluşturacak. Tahmin edilenden çok daha kısa sürede dijital asistanlar hayatımızın bir parçası olacak.
2020 yılında Dünya genelinde yapay zeka harcamaları 50 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Önümüzdeki beş yılda pazarın büyüklüğü en az iki katına çıkacak. 2030 yılına kadar ise yapay zeka endüstrisinin küresel ekonomiye katkısı %13 büyüyerek 13-15 trilyon dolar olacak.
–
Tedbirler
Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanlığı ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı öncülüğünde aşağıdaki tedbirler alınarak eylem planları sorumlu olan kamu kuruluşları tarafından hayata geçirilecektir:
1- Tüm kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör ve üniversitelerde yapay zeka alanında kurumsal yetkinlikleri geliştirmeye yönelik araştırmacı ve uygulayıcı istihdam desteklenecektir. Nitelik ve niceliğinin artırılmasına yönelik çalışmalar özel sektör, ilgili sivil toplum kuruluşları ve üniversitelerle birlikte yürütülecektir.
2- Yapay zeka alanında faaliyet gösteren girişimlerin niceliğini ve niteliğini artıracak adımlar atılacaktır. Bu çerçevede girişim ağları, teknoloji geliştirme, yenilik ve kuluçka merkezleri ile olan iş birlikleri güçlendirilecek; yapay zeka odaklı girişim sermayesi fonlarının etkinleştirilmesine öncelik verilecektir.
3- Yapay zeka proje ve faaliyetleri için gereken veriye kolay erişim ile kurumlar arası ve sektörel güvenli veri paylaşımı konusunda idari, hukuki ve teknik boyutta çalışmalar yürütülecektir. Yüksek başarımlı hesaplama, hazır platformlar, veri depolama, hızlı iletim ve güvenli paylaşıma yönelik altyapılar için işletilmekte olan ve yeni kurulacak altyapılar sayesinde yapay zeka ürün ve hizmetlerinin test ve uygulamaya geçirilme süreçleri iyileştirilecektir. Mevcut AR-GE merkezlerinin kapasitesi geliştirilecek; kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör ve üniversite iş birlikleri ön plana çıkarılarak ticarileştirme süreçleri hızlandırılacaktır. Açık Devlet Verisi Portali ve Ulusal Veri Sözlüğü çalışmaları sayesinde kamu kurumlarında veri kalitesi artırılarak ve anonimleştirilmiş veri kümelerinin oluşturulması ve paylaşılması hızlandırılacaktır. Kamu kurumları arasında güvenli veri yönetimini sağlayacak “Kamu Veri Alanı” kurulacaktır.
4- İdari ve hukuki düzenlemelerin yapay zeka kaynaklı sosyoekonomik dönüşüme uyumunu sağlamak ve olası sonuçlarını önceden değerlendirebilmek üzere araştırmalar gerçekleştirilecektir. Yapay zeka uygulamalarının etik ve hukuki boyutlarını ele alan faaliyetler yürütülecek, uluslararası alanda yürütülen çalışmalar takip edilecektir.
5- Kamu kurumlarının ve özel sektör kuruluşlarının yapay zeka alanındaki yapısal ve iş gücü dönüşümü desteklenecektir. Yapay Zeka Olgunluk Modeli ve Yapay Zeka Proje Yönetim Rehberi hazırlanacak; Kamu Yapay Zeka Platformu servis olarak sunulacaktır. Uygulama geliştirme ve işletim sürecinde referans modellerin kullanımını teşvik etmek üzere Güvenilir Yapay Zeka Damgası yaklaşımı test edilecektir.
–
Hedefler
2025 yılına kadar Türkiye’nin ulaşması öngörülen hedefler ise şu şekildedir:
-Yapay zeka alanının gayrisafi yurt içi hasılasına katkısı %5’e yükseltilecektir.
-Yapay zeka alanında istihdam 50.000 kişiye çıkarılacaktır.
-Merkezî ve yerel yönetim kamu kurum ve kuruluşlarındaki istihdam 1.000 kişiye çıkarılacaktır.
-Yapay zeka alanında lisansüstü eğitim seviyesinde mezun sayısı 10.000 kişiye çıkarılacaktır.
-Öncelikle, yerel ekosistemin geliştirdiği yapay zeka uygulamalarının kamu alımlarında ticarileştirilmesi desteklenecektir.
-Uluslararası kuruluşların güvenilir ve sorumlu yapay zeka ile sınır ötesi veri paylaşımı alanındaki düzenleme çalışmalarına ve standartlaşma süreçlerine aktif olarak katkı verilecektir.
-Uluslararası yapay zeka endekslerindeki sıralamalarda Türkiye’nin ilk 20 ülke arasında yer alması sağlanacaktır.
Kaynakça
- “Ulusal Yapay Zeka Stratejisi 2021-2025”, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi. https://cbddo.gov.tr/UYZS
0 Yorum