GİRİŞ
2020 yılında Kyle Rittenhouse iki kişinin ölümü ve bir kişinin ağır yaralanmasına ilişkin suçlardan yargılandı. Dava sonucu Amerika’da bir taraftan kültürel savaşın alevlenmesine yol açarken bir taraftan da meşru savunmanın kapsamı hakkında akıllarda soru işaretlerine yol açtı. Bu yazıda ilk olarak Türk hukukunda meşru savunmanın kapsamına değinilecek, ardından davaya sebep olan olaylar Türk hukuku perspektifinden değerlendirilecektir.
–
Türk Hukukunda Meşru Savunma
Meşru savunma, Türk Ceza Kanunu’nun 25. Maddesinde şu şekilde ele alınmıştır:
“Meşru savunma ve zorunluluk hali
Madde 25- (1) Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hal ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.”
Meşru savunma, bireyin kendisine veya bir başkasına yönelik bir saldırıya karşı başvurduğu bir yoldur. TCK m.25’de meşru savunmanın saldırıya ve savunmaya ilişkin koşullarından bahsedilmiş olup bu koşulları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Bir hakka yönelmiş olan saldırı mevcut olmalıdır.
- Bu saldırı, haksız olmalıdır.
- Saldırı, halen mevcut, gerçekleşmesi ya da tekrarı muhakkak olmalıdır.
- Savunma açısından zorunluluk bulunmalıdır.
- Saldırı ile savunma arasında bir nedensellik bağlantısı bulunmalıdır.
- Savunma, saldırı ile ölçülü olmalıdır.
Dava konusu olaya geçmeden önce Türk hukukunda ve davanın yaşandığı Amerikan hukukunda meşru savunma farklı şekillerde ele alınmaktadır. Amerikan hukukunda eyalet yasalarının da farklılık gösterdiği düşünüldüğünde Türk hukuku ile paralel bir uygulamanın izlenilmediği görülmektedir. Bu yazıda olay, varsayımsal olarak TCK m.25 kapsamında değerlendirilecektir.
Olay
Tarih, 23 Ağustos 2020. Amerika’nın Wisconsin eyaletine bağlı Kenosha kentinde polisin 29 yaşındaki siyahi Jacob Blake’e silahıyla yedi el ateş ederek belden aşağısını felçli bırakması insanları sokağa döktü. Irk ayrımcılığına karşı gerçekleştirilen “Black Lives Matter” protestoları için sadece o bölge insanları değil; başka bölgelerden de insanlar protestoları desteklemeye geliyor, protestolar sonucu oluşabilecek zararları önlemek amacıyla pek çok grup birbirlerine çağrıda bulunuyordu. Rittenhouse davasını şekillendiren olaylar tam da protestoların bir kaos ortamına yol açtığı 25 Ağustos gecesinde başlıyordu.
Kyle Rittenhouse, Illionis eyaletinde yaşayan ve protestoların yaşandığı gün Kenosha’da tüfeği ile hazır halde bulunan 18 yaşında bir genç. Rittenhouse, sosyal medyada CarSource adlı bir şirketin tahrip edildiğini gördükten sonra Kenosha’ya gönüllü olarak gitti. O gece, Rittenhouse dışında pek çok silahlı insan gönüllü olarak bölgede bulunuyordu. Sokağa çıkma yasağı ilan edilmesine rağmen göstericiler ve gönüllüler alandan ayrılmamayı tercih etti.
–
Joseph Rosenbaum: Meşru savunma mı haksız tahrik mi?
Rittenhouse’ın karşı karşıya kaldığı ilk isim Joseph Rosenbaum’du. Rosenbaum, mahkemede gösterilen videolarda Rittenhouse’a önce bir poşet fırlatıyor ve ardından onu kovalamaya çalışıyor. Rittenhouse, Rosenbaum ’un yaklaşması ile dört el ateş ediyor ve kurşunlar Rosenbaum ‘un ölmesine sebep oluyor. Savunma avukatı Rittenhouse ’un korku halinde bu eylemi gerçekleştirdiğini, asıl saldırganın Rosenbaum olduğunu ileri sürerken; savcı Rittenhouse ‘un silahını Rosenbaum’a doğrultarak haksız tahrikte bulunduğunu belirtti.
Rosenbaum açısından olayı ele alacak olursak saldırının tüm koşullarının gerçekleştiğini söyleyebiliriz. Rittenhouse’un kaçma ihtimali olduğu halde belirli bir noktadan sonra kaçmak yerine ateş etmesi hukuka uygun mudur? Saldırıya yönelik savunmada zorunluluk halinin oluşmadığı söylenebilir mi?
Kaçma olanağı varken, kişinin kaçmak yerine karşılık vermesi savunmada zorunluluk bulunmadığını göstermez. Yargıtay’a göre “ yasal savunmada hiçbir zaman ve hiçbir ahvalde sanığa kaçma mükellefiyeti tahmil edilemez ve kaçarak kurtulması istenemez veya bu halin kaçma olanağının var olup olmadığı yasal savunma saptanırken asla gözetilemez.” (CGK 26.11.1990,1-275/300)
Meşru savunma mı yoksa haksız tahrik mi olduğu noktasında en ayırt edici özellik ise zaman faktörü olarak karşımıza çıkabilmektedir. Meşru savunmada saldırının mevcut olması aranırken haksız tahrikte bu şart aranmaz.[1]
–
Anthony Huber: Araç bakımından savunmanın oranlı olması
İkinci isim Anthony Huber’dı. Savcı, Huber’ın diğer insanların hayatını kurtarmak amacıyla Rittenhouse’a doğru gittiğini ve Jacob Blake’i tanıdığı için protestolarda yer aldığını belirtti. Huber, normal şartlarda da yanında taşıdığı kaykayını bir eliyle tutuyor ve diğer eliyle Rittenhouse ‘un silahına ulaşmaya çalışıyordu. Huber’ın, silahı almaya çalışırken Rittenhouse’un başına ve boynuna kaykayı ile vurduğu ve Rittenhouse’un Huber’ı karnından yaraladığı belirtildi.[2] Rittenhouse’un açtığı kurşun sonucu Huber hayatını kaybetti.
Olayda Huber’ın Rittenhouse tarafından gerçekleşmesi muhakkak haksız bir saldırıya karşılık bir savunmada olduğu söylenebilir mi? Huber, Rittenhouse’un elinde silahla dolaştığını görmüş ve hem kendisi hem de başkalarına gelebilecek bir zararı önlemek amacıyla saldırıyı önlemek istemiş olabilir. Olayda kaykaya karşılık ateşli silahın kullanılmasını araç bakımından değerlendirecek olursak meşru savunmada araçlar bakımından mutlak eşitliğin aranmadığını söylememiz gerekir. Saldırıyı defetmek için mevcut tek araç ateşli silah ise bunun kullanılması da meşru savunma kapsamında ölçülü olarak değerlendirilmektedir. Elbette, aracın saldırı ile orantılı kullanılıp kullanılmadığı somut olayın koşullarına göre değerlendirilmektedir.
Gaige Grosskreutz, dava dosyasında karşımıza çıkan son isim. Grosskreutz olay yerine paramedik olarak tıbbi ekipmanları ile gitmişti. Tabancası ile Rittenhouse’a yaklaşırken Rittenhouse’un silahını ateşlemesi ile kolundan ağır yaralanmıştı.
19 Kasım 2021’de Rittenhouse’un hakkındaki suçlamalardan beraat etmesiyle dava sona erdi.
–
Alıntılar
- [1]Özbek, Veli Ö. – Doğan, Koray– Bacaksız, Pınar. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler Seçkin Yayıncılık, 2021
- [2]The Transcription of Rittenhouse Case shorturl.at/bhxX4
Kaynakça
- Özbek, Veli Ö. – Doğan, Koray– Bacaksız, Pınar. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler Seçkin Yayıncılık, 2021
- The Transcription of Rittenhouse Case shorturl.at/bhxX4
- https://www.factcheck.org/2021/12/viral-post-misrepresents-facts-in-rittenhouse-trial/
- https://serbestiyet.com/gunun-yazilari/bir-davanin-portresi-kyle-rittenhouse-2-75768/
- https://www.youtube.com/watch?v=VpTW2AJE9MQ&t=1334s
- https://edition.cnn.com/2021/11/01/us/kyle-rittenhouse-shooting-victims-trial/index.html
0 Yorum