Kripto sanat kavramının her geçen gün hayatımıza nüfuz etmesiyle beraber hem sanat eserlerinin kapsamının değerlendirilmesi hem de bu kapsamın genişlemesine bağlı olarak bu eserlerin yasal boyutunu oluşturan fikri mülkiyet hukuku oldukça önemli olmuştur. Her geçen yıl popülerliğini ve talebin arttığı blok zincir teknolojisi ile birlikte yüksek miktarda meblağlar ile sanal ortamda alıcı bulan NFT’ler (gayri misli tokenlar), hukuki boyutunun ne olduğu ve hangi kapsamda değerlendirilmesi gibi soruları da beraberinde getirmektedir. NFT’lerin Türkçe karşılığı “takas edilemez jetonlar” olarak karşımıza çıkmaktadır. Kripto teknolojisinin bu denli zirvede olduğu dönemde, NFT’lerin her geçen gün rağbet görmesi, NFT yaratan sanatçıların eserlerinin doğrudan NFT’yi satın almak isteyen alıcılara çok kolaylıkla ulaşabilmesi ve NFT’nin değerini hiçbir düzenlemeye bağlı kalmaksızın serbestçe belirleyebilmesi ve olağanüstü yüksek meblağlara satılması fırsatını tanıması; bu eserlerin fikri mülkiyet hukuku, kişisel verilerin korunması çerçevesinde konumlandığı yerini de anlamak için önem teşkil etmektedir.
–
NFT (Non-Fungible Token) Nedir?
Çok basit bir tanımla NFT blok zincir teknolojisi içinde değiştirilmesi mümkün olmayan tokenlardır. Bu gayri misli tokenlar müzik veya resim gibi akla gelebilecek birçok sanat eserinden meydana gelebilmesine ek olarak bir fotoğraf ya da video vasıtasıyla da bir NFT meydana getirilebilir. Örnek olarak Saba Tümer’in kahkahasını NFT’ye çevirmesi veya ABD seçimlerinin Trump’ın yenilgisi ile sonuçlanmasıyla beraber Trump’ın Cesedi Resmi’nin NFT olarak karşımıza çıkması ve 6.6 milyon dolardan alıcı bulması, NFT teknolojisinin boyutunu ve ilginç kapsamını da gözler önüne sermektedir.
Fakat burada teknik olarak bir ayrım yapılması önemlidir o da kripto paralar ile NFT’lerin birbirinden farklı özelliklere sahip olmalarıdır. Bu özelliklerden biri her NFT’nin bir başka NFT’den ayrılan ve kendisine has olan bir tanımlama koduna ve üst verilere sahip olmasıdır. Yani bir kripto para birimi, işlemin iki tarafı için bir nitelik kaybına uğramadan varlığını koruyabilirken ve bir kripto para birimi olarak hala var olabiliyorken, NFT’ler eşsiz sanat eserleri oldukları için bir başka NFT ile yeri doldurulamamakta ve niteliği başka bir NFT ile benzeşmemektedir. Yani 10 dolar alım satım işlemlerinde bir değer ya da nitelik kaybına uğramaksızın 10 dolar niteliğini muhafaza edebiliyorken Twitter’ın ilk CEO’su olan Jack Dorsey’in ilk tweetinin NFT’si bir başka şeyle ikame edilemeyecektir.
NFT’lerin hukuki boyutunu oluşturan özelliklerden biri ise yazılım kodu şeklinde karşımıza çıkan akıllı sözleşmelerdir. Bu akıllı sözleşmeler vasıtasıyla NFT’yi satın alan kişi NFT’nin kullanılmasına dair birtakım sınırlandırmalar getirebilmesi, eğer NFT’nin yeniden satışı söz konusu olur ise bu satışlardan otomatik telif ödemesi talep edilebilmesi ve NFT’nin alıcı bulması esnasında NFT’nin mülkiyetinin geçmesi aşaması ve mülkiyet haklarını devri için aranan şartların sunulabilmesi gibi birçok detay bu akıllı sözleşmelerin içinde barınmaktadır.
–
NFT Teknolojisi ve Türk Hukuku
1. NFT Teknolojisi ve Kişisel Verilerin Korunması Hakkında Kanun
Şu an yürürlükte olan 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun 28.maddesine göre sanat faaliyetleri bu kanunun kapsamı dışında tutulmuştur ve NFT’ler dijital sanat eserleri olarak nitelendirilseler bile 6698 sayılı Kanunu’nun 28.maddesi kapsamınsa değerlendirilmesi gerekli midir sorusu oldukça tartışmalı bir konudur. Eğer NFT’leri 6698 sayılı Kanun’un kapsamı dışında tutmazsak blok zincir tabanı ve bu tabanın kalıcı ve değiştirilemez bir niteliğe sahip olması sebebiyle bu tabanda yer alan kişisel verilerin silinememesi veya değiştirilememesi, kişisel verilerin korunması hususunda birtakım problemlere neden olabilmektedir. Çünkü kişisel verilerin işlenebilmesi açısından doğru bir şekilde aydınlatılması ve açık rıza şartı aranırken NFT’nin yapısı gereği bu çok mümkün olmadığından ve verilerin kullanım sürelerinin dolmasıyla beraber blok zincir taban sebebiyle verileri yok edemeyecek ve silemeyecek NFT’ler, KVKK açısından çoğu zaman büyük bir sorun teşkil etmektedir. Ayrıca bu blok zincir tabanında bir merkez yapısının bulunmaması ve bu sebeple veri ihlali durumunda sorumluluk üstlenecek tarafın da bulunmaması kişisel verilerin korunması açısından sorun yaratabilmektedir.
2. Fikri Mülkiyet Kapsamında NFT’ler
NFT’nin satışı gerçekleştirildiğinde söz konusu NFT’ye ait fikri mülkiyet haklarının bir işleme gerek kalmaksızın bu hakların devri söz konusu değildir. Sadece satış işleminin temeli varsayılan akıllı sözleşmelere, fikri mülkiyet haklarının devredilmesine ilişkin hükümler eklenmesi ile bu hakların tamamen ya da kısmen devri söz konusu olabilmektedir. Yani bir NFT’nın satış işlemi gerçekleştirildiğinde, akıllı sözleşmelere fikri mülkiyet haklarının devrine ilişkin bir hüküm eklenmedikçe bu dijital sanat eserine ait fikri mülkiyet haklarının devri gerçekleşmemektedir. Buna ek olarak 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 52. maddesine göre bir sanat eserinin çoğaltılması, işlenmesi gibi haklarda bu mali hakların yazılı olarak ve ayrı ayrı olarak gösterilmesi şeklinde olacak devri şartı karşımıza çıkmaktadır. Fakat NFT’lerin satım işlemleri her ne kadar akıllı sözleşmeler vasıtasıyla gerçekleşse de bu sözleşmeler 5846 sayılı Kanun’nun 52. maddesinde belirtilen yazılı şarta uygun olup olmayacağı konusu bir hukuki tartışma konusudur.
Bir diğer sorun ise NFT’nin tabanı içinde yer alan bir dijital varlık ya da veri, başka tarafların haklarını ihlal etme problemini meydana getirebilir. Mesela bir resim, müzik ya da tasarım olarak karşımıza çıkan NFT, bir başka markanın haklarını ihlal etmiş ve Sınai Mülkiyet Kanunu’na aykırı durumlar meydana getirmiş olabilir.
Ayrıca merkeziyetsiz bir dijital altyapıya sahip olması ve herhangi bir sorun ya da veri ihlali durumunda sorumluluk alacak tarafın belli olmaması yetki problemini ve herhangi bir uyuşmazlık ve hukuki sorun durumunda hangi makamın sorumlu olacağı sorusunu vurgulamaktadır.
–
Türk Hukukunda Blockchain Üzerine Yapılan Güncel Düzenlemeler
16 Nisan 2021 tarihi itibariyle T.C. Merkez Bankası tarafından yayınlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelikte Türkiye’de yapılacak ödemelerde kripto para varlıklarının doğrudan ya da dolaylı kullanılmaması gerektiğine dair düzenlemeler yapılmıştır. Bu sebeple NFT’lerin kripto para vasıtasıyla alım satım işlemlerinin gerçekleşmesi hukuki bir sorun meydana getirecektir.
–
Sonuç
NFT teknolojisinin ve kripto paranın global düzeydeki kullanımının yanı sıra bu denli rağbetin yüksek olduğu alanlarda hukuki düzenlemelerin varlığı, kişilerin veya tarafların haklarının ve çıkarlarının korunması oldukça önemli bir husustur. Bu süreçten sonra global yaşamda etkisini devam ettirecek olan kripto teknolojisinin gücüyle beraber gerek küresel gerek yerel düzeyde düzenlemeler ve yaptırımlar sürecin daha doğru ve hukuki bir şekilde ilerlemesine katkı sağlayacaktır.
–
0 Yorum