Çin’de başlayıp bütün dünyaya yayılarak bir pandemi (kıtalar arası veya bütün dünyayı kapsayacak şekilde yayılan) halini alan koronavirüsün ülkemizde de görüldüğünün Sağlık Bakanlığınca kamuoyuna açıklanmasıyla birlikte kolonya, dezenfektan, koruyucu maske gibi sağlık ürünlerine ve çeşitli gıda ürünlerine yönelik artan talep karşılığında fahiş fiyat artışları yaşandı. Peki bu haksız fiyat artışlarıyla ilgili hukukumuzda nasıl düzenlemeler öngörülmüş?
Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği‘nin 31. maddesinde, tüketicinin muhakeme yeteneğini bozduğu bilinen doğal afet gibi bir felaket ya da aynı derecede bir başka durumun satıcı tarafından tüketicinin mal veya hizmete ilişkin kararını etkilemek için kötüye kullanması saldırgan ticari uygulamanın belirlenmesinde dikkate alınan durumlardan birisidir. Bu durumda salgın hastalık sebebiyle fiyatlardaki aşırıya kaçan artışları, saldırgan ticari uygulama olarak adlandırabiliriz.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun‘un 62. maddesinde yer alan hükme göre bir ticari uygulamanın; mesleki özenin gereklerine uymaması ve ulaştığı ortalama tüketicinin ya da yöneldiği grubun ortalama üyesinin mal veya hizmete ilişkin ekonomik davranış biçimini önemli ölçüde bozması veya önemli ölçüde bozma ihtimalinin olması durumunda haksız olduğu kabul edilir. Özellikle aldatıcı veya saldırgan nitelikte olan uygulamalar ile yönetmelik ekinde yer alan uygulamalar, haksız ticari uygulama olarak kabul edilir. Tüketiciye yönelik haksız ticari uygulamalar yasaktır. Zira bu maddede belirtilen yükümlülüklere aykırı davrananlara karşı haksız ticari uygulamanın üç aya kadar tedbiren durdurulması veya beş bin Türk Lirası idari para cezası uygulanır. Kurul, ihlalin niteliğine göre bu cezaları birlikte ya da ayrı ayrı verebilir. İdari para cezası, aykırılık ülke genelinde gerçekleşmiş ise elli bin Türk Lirası olarak uygulanır.
Bu noktada koronavirüs salgını ile birlikte bazı sağlık cihazlarının ve tıbbi ekipmanların fiyatlarının aşırı artışı yönünde şikayetlerin iletilmesi sonucunda dokuz firma haksız fiyat artışı nedeniyle idari para cezasına çarptırılmıştır. Türkiye genelinde bu konuyla ilgili 81 ilde etkin denetimler devam etmektedir.
Türk Ceza Kanunu‘nun 237. maddesinde de “Fiyatları Etkileme Suçu” başlığı altında bir düzenleme yer almaktadır. Bu maddeye göre;
İşçi ücretlerinin veya besin veya malların değerlerinin artıp eksilmesi sonucunu doğurabilecek bir şekilde ve bu maksatla yalan haber veya havadis yayan veya sair hileli yollara başvuran kimseye üç aydan iki yıla kadar hapis ve adli para cezası verilir. Fiil sonucu besin veya malların değerleri veya işçi ücretleri artıp eksildiği takdirde ceza üçte biri oranında artırılır. Fail, ruhsatlı simsar veya borsa tellalı ise ceza ayrıca sekizde bir oranında artırılır.
Yine Türk Ceza Kanunu‘nun 238. maddesi “Kamuya Gerekli Şeylerin Yokluğuna Neden Olma Suçu”nu düzenlemektedir:
Taahhüt ettiği işi yerine getirmeyerek, kamu kurum ve kuruluşları veya kamu hizmeti veya genel bir felaketin önlenmesi için zorunlu eşya veya besinlerin ortadan kalkmasına veya önemli ölçüde azalmasına neden olan kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası verilir.
Ancak bu cezaların uygulanabilmesi ve haksız fiyat artışının önüne geçilebilmesi re’sen (kendiliğinden) yapılan denetlemeler dışında vatandaşların da ihbarda bulunmasını gerektirmektedir. Alo 175 Tüketici Danışma Hattı çağrı merkezi, CİMER ve AKİM dışında Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın VİMER-189 ihbar hattına konu ile ilgili şikayetlerinizi iletebilirsiniz. Ayrıca Ticaret Bakanlığı’nın Haksız Fiyat Artışı (HFA) bildirim uygulaması aracılığıyla da şikayette bulunabilirsiniz.
İlgili Mevzuat
- https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6502.pdf
- https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/01/20150110-5.htm
[zombify_post]
0 Yorum