Trump’a Şimdi Ne Olacak?

Impeachment nedir?

Türkçede “azil”, bir görevlinin belli koşullarda görevinden alınması anlamında kullanılırken İngilizce “impeachment” kelimesi ise ABD’de “bir yetkilinin görevden alınması istemiyle belli ithamlarla resmen suçlanması” anlamına gelmektedir.

Bir ABD başkanı, Temsilciler Meclisi tarafından suçlanır (impeach); akabinde ya Senato’da suçlu bulunup (convict) görevinden alınır ya da suçsuz bulunup (acquit) görevine aynen devam eder.

ABD Anayasası Impeachment ile ilgili ne demektedir?

ABD Anayasasının azil ile ile ilgili maddesi olan 1. maddenin 3. bölümünün 6. ve 7. fıkraları şu şekildedir:

“Suçlanan federal görevlileri yargılamaya yetkili tek makam Senato’dur. Bu amaçla toplandıklarında, Senato üyeleri ya yemin etmiş ya da yeminli bir beyanın yerine geçen yeminsiz beyanda bulunmuş olacaklardır. Amerika Birleşik Devletler Başkanı yargılandığında, Yüksek Mahkeme Başkanı oturuma başkanlık edecektir: Ve mevcut üyelerin üçte ikisinin kararı olmadan hiçbir kişinin suçluluğuna karar verilmeyecektir. Suçlanan federal görevli davalarında verilecek karar, görevden alma ve Birleşik Devletler hizmetinde, güven isteyen, fahri veya ücretli bir görev için diskalifiye görülmekten öteye gidemez; fakat suçlu bulunan taraf yasa uyarınca, yine de iddianame konusu olabilir, hakkında dava açılabilir, yargılanabilir ve cezalandırılabilir.”

Başkan’ın hangi durumda azil istemiyle yargılanacağına ise yine Anayasanın 2. maddesinin 4. bölümünde belirtilmiştir:

“Başkan, Başkan Yardımcısı ve Birleşik Devletler’in bütün sivil yetkilileri, vatana ihanet, rüşvet, diğer ağır suçlar ve görevi kötüye kullanmakla suçlanır ve mahkûm olurlarsa, görevlerinden alınacaklardır.”

Birçok anayasa hukukçusu, buradaki “diğer ağır suçlar ve görevi kötüye kullanmak” maddesinin bilinçli bir şekilde muallak bırakıldığını ve değişen siyasi koşullara göre yorumlanabilsin diye kapsamının geniş tutulduğunu düşünmektedir. Nitekim Trump da temelde bu maddeye dayanarak suçlanmaktadır.

Temsilciler Meclisi kararı ne anlama gelmektedir?

Founding Fathers, iki kanattan oluşan ABD Kongresi’nin herhangi bir kanadının başkanı kolayca görevden alabilmesini engellemek için bu azil sürecini de ikiye bölmüşler: Başkanı suçlama yetkisi Temsilciler Meclisi’nde, yargılama ve suçlu bulunursa görevden alma yetkisi ise Senato’ya aittir. Yani Temsilciler Meclisindeki oylamada salt çoğunluğun “azil” maddelerini onaylamış olması, Trump’ın azledildiği anlamına gelmemektedir; Trump’ın “Görevi kötüye kullanmak” ve “Kongre’nin çalışmasını engellemek” suçlarından resmen suçlandığı anlamına gelmektedir.

ABD Başkanı İçin Azil Süreci (Impeachment) Nasıl İşliyor?

Azil süreci aslında ABD’nin kuruluşu sırasında İngiltere’den uyarlanan bir sistemdir. Bu süreç; herhangi bir yargı sürecinde olduğu gibi yargılama, hüküm ve cezalandırma aşamalarından oluşmaktadır. ABD’de başkanın azil sürecinin tüm aşamaları Kongre’de gerçekleşmektedir. Azil sürecinim başlatılması için ABD Kongresi’nin iki kanadından biri olan Temsilciler Meclisi’nde herhangi bir üye, başkanın azli için başvuruda bulunabilmektedir. Bu başvuru daha sonra Temsilciler Meclisi tarafından Adalet Komitesi’ne gönderilir. Burada azil sürecinin devam edip etmeyeceği kararı oy çokluğuyla alınır.

Bugüne kadar birçok başkan hakkında bireysel olarak azil süreci başlatma başvurusu yapılmıştır. Ancak bu başvurular genellikle Adalet Komitesi’nde reddedilmiş ve süreç de bu aşamada noktalanmıştır.

Adalet Komitesi’nin onay vermesi halinde bir de Temsilciler Meclisi’nde oylama yapılmaktadır. Salt çoğunluğun kabul etmesi durumunda da azil süreci Senato’da devam eder.

Burada işleyecek süreç ise davaya benzemektedir. Başkanın azledilme talebine ilişkin kanıtlar ortaya konulur, tanıklar dinlenir. Başkan da ayrıca kendi savunmasını yapar.

Senatörler de jüri görevi üstlenerek, nihai kararı verir. Bir başkanın azledilmesi için Senato’da üçte iki çoğunluk gerekmektedir. Ufak bir matematik hesabı yapacak olursak Trump’ın azledilmesi için 100 sandalyeli ABD Senatosu’nun 67 üyesinin azil için oy kullanması gerekmektedir. Senato’da 53 Cumhuriyetçi Senatör bulunduğu göz önüne alınırsa, Trump’ın azledilmesi için partisi içinde çok güçlü bir muhalefete sahip olması gerekmektedir. Trump’ın Senato tarafından görevden alınması durumunda ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, başkanlık seçiminin ardından yeni başkanın görevi teslim alacağı resmi tarih olan 20 Ocak 2021’e kadar görevde kalacaktır. Başkanlık seçimleri, daha önceden planlandığı gibi 3 Ocak 2020 tarihinde gerçekleşecektir.